Wiatr to poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza względem powierzchni
ziemi. Wiatry są wywołane przez różnicę temperatur oraz różnice w
ukształtowaniu powierzchni. Termin wiatr jest używany w meteorologii prawie
wyłącznie na określenie horyzontalnej składowej wiatru. Istnieje jednak
składowa pionowa wiatru i wtedy jest tak nazywana. Wiatr może wiać z
obszarów wyższego ciśnienia do obszarów niższego ciśnienia, ale w średnich
szerokościach geograficznych, ze względu na siłę Coriolisa, wiatr wieje
zazwyczaj równolegle do linii takiego samego ciśnienia (wiatr geostroficzny).
Strumień energii poruszającego się powietrza określa wzór:
gdzie:
r – gęstość powietrza, kg/m3,
v – prędkość powietrza, m/s,
F – powierzchnia zakreślona skrzydłami wirnika, m2.
23 . Energia wiatrowa w Polsce
Polska posiada jedne z największych w Europie zasoby energii ze źródeł
odnawialnych (źr. Największe, wg S. Gomuy, J. Zimnego, T. Fiszera, „Kierunki
rozwoju energetyki wiatrowej w świecie, Europie i Polsce w latach 1993-2004”,
AGH, Kraków 2005. roczny bilans energetyczny zasobów energii ze źródeł
odnawialnych autorzy oceniają jako przeszło 150-krotnie przekraczający roczne
zapotrzebowanie na energię w Polsce.) Jednym z tych zasobów jest energia
wiatrowa , której potencjał energetyczny oceniany jest na 150 PJ/rok. Tereny
najbardziej nadające się na instalacje elektrowni wiatrowych w Polsce
występują na północy oraz na północnym-wschodzie, w okolicy Suwak. Jednak
terenów sprzyjających energetyce wiatrowej jest znacznie więcej i obejmują
one ponad 1/2 powierzchni kraju, a także całą polską wyłączoną strefę
ekonomiczną Morza Batyckiego
Możliwości rozwoju energetyki wiatrowej w Polsce są bardzo obiecujące, na co
wskazują uzyskane wyniki badań prowadzonych w IMGW, na podstawie
wieloletnich obserwacji kierunków i prędkości wiatru prowadzonych na
profesjonalnej sieci meteorologicznej Instytutu Meteorologii i Gospodarki
Wodnej. W Polsce średnia roczna prędkość wiatrów waha się od 2,8 do 3,5 m/s.
Prędkości powyżej 4 m/s (wartość minimalna do efektywnej pracy) występują
na wysokości 25 i więcej metrów na 2/3 powierzchni naszego kraju. Z kolei
prędkości powyżej 5 m/s występują na niewielkim obszarze, na wysokości 50
metrów i powyżej.
Zasoby energii wiatru przedstawia mapa autorstwa prof. Haliny Lorenc z
Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej.
24
2. Wykorzystanie energii wiatru
Energię wiatru możemy spożytkować, wykorzystując zamianę energii
kinetycznej wiatru na energię elektryczną. Elektrownia wiatrowa wytwarza
energię elektryczną z energii wiatru za pomocą silnika wiatrowego sprzężonego
z generatorem elektrycznym. Energia elektryczna uzyskana z wiatru jest
ekologicznie czysta, gdyż jej wytworzenie nie pociąga za sobą spalania żadnego
paliwa.
25
3. Turbina wiatrowa i zasady działania
Urządzeniem, które jest niezbędne podczas budowy każdej elektrowni
wiatrowej jest turbina wiatrowa, czyli urządzenie odpowiedzialne za
przekształcanie energii kinetycznej wiatru w energię mechaniczną, która w
konsekwencji przekształca się na energię elektryczną.
Przede wszystkim należy zacząć od tego, jak każda turbina jest zbudowana.
Niezbędne elementy turbiny to (od dołu): fundament, wyjście do sieci
elektroenergetycznej, wieża, wejściowa drabinka, serwomechanizm
kierunkowania elektrowni, gondola, generator, wiatromierz, hamulec
postojowy, skrzynia przekładniowa, łopata wirnika, siłownik mechanizmu
przestawiania łopat i piasta. Teraz, znając poszczególne elementy budowy
turbiny, można przejść do jej działania. Najważniejszy jest wirnik, który składa
się z łopat i piasty. Zadaniem wirnika jest przechwycenie energii kinetycznej
wiatru i przekazanie jej do generatora, którego głównym zadaniem jest z kolei
przekształcenie owej energii w energię elektryczną. (Oczywiście nieco inaczej
może to wygląd przy zastosowaniu innego typu turbin.) . Uproszczona budowa turbiny wiatrowej
26
Działanie elektrowni wiatrowej jest nieco bardziej skomplikowane, niż
kolektorów. Mianowicie- turbina napędzana przez wiatr wytwarza energię
elektryczną, która przekazywana jest do regulatorów ładowania akumulatorów,
napięcia i przetwornicy częstotliwości. Energia do zasilania urządzeń pobierana
jest z rozdzielnicy, która decyduje o tym z którego źródła czerpać energię: z
akumulatorów, czy wytworzonej bezpośrednio przez generator. Zasada działania przydomowej elektrowni wiatrowej
Gdybyśmy chcieli odzyskać całą energię, jaką niesie wiatr, powietrze nie
mogłoby opuścić wirnika. Nie uzyskalibyśmy wtedy jednak żadnej energii, gdyż
powietrze nie mogłoby również wpaść w obszar wirnika. Okazuje się, że
najbardziej efektywna jest turbina, która spowalnia wiatr do 2/3 jego
początkowej prędkości.
4. Rodzaje turbin wiatrowych
Istnieją trzy podstawowe rodzaje elektrowni wiatrowych:
1. Turbina wiatrowa o poziomej osi obrotu. . Turbina wiatrowa o pionowej osi obrotu. . Turbina wiatrowa o osi poziomej wyposażona w dyfuzor . . Turbina wiatrowa o poziomej osi obrotu
Są to najbardziej popularne rodzaje turbin. Posiadają one klasyczne łopaty,
których w danej turbinie może występować różna ilość, najpopularniejsze są
jednak turbiny trójłopatowe. Wirniki zamontowane w tego typu turbinach
mogą znajdować się po stronie nawietrzne, jak i zawietrznej. Obydwa
rozwiązania są stosowane w zależności od potrzeb. Pierwsze rozwiązanie
stosuje się przy większych konstrukcjach, gdzie zastosowano układ
elektronicznego naprowadzania na kierunek wiatru lub ster aerodynamiczny,
wtedy wirnik pracuje przy równomiernym obciążeniu. Drugie rozwiązanie raczej
stosuje się przy małych siłowniach, gdzie nie ma systemu naprowadzania na
kierunek wiatru (elektronicznego czy też aerodynamicznego), jego wadą jest
powstawanie pola silnych turbulencji tuż za wieżą co powoduje niekorzystne
zjawiska wpływające na łopatki wirnika. Przykładowa turbina wiatrowa o poziomej osi obrotu (źródło:
http://www.thecuttingedgenews.com) . Ważnym czynnikiem silników wiatrowych jest wyróżnik szybkobieżności czyli
stosunek prędkości obwodowej elementu obracającego się silnika do prędkości
wiatru. W zależności od wyróżnika szybkobieżności silniki wiatrowe można
podzielić na:
· wolnobieżne,
· średniobieżne,
· szybkobieżne.
Silniki wolnobieżne charakteryzują się dużym momentem obrotowym przy
niskich obrotach przy rozruchu, natomiast szybkobieżne mają w całym zakresie
obrotów niższy moment obrotowy w stosunku do wolnobieżnych, ale za to
osiągają dużo wyższe obroty.
Najczęściej spotykanym modelem turbiny profesjonalnej jest turbina o trzech
aerodynamicznych łopatach wykonanych z włókien szklanych lub węglowych,
wieży o wysokości 20 - 70 m wykonanej ze stali. W wielu zaawansowanych
projektach turbin wiatrowych stosuje się system zmiany kąta natarcia wiatru na
powierzchnię łopaty. Realizuje się to poprzez obrót każdej łopaty wokół własnej
osi. Kąt natarcia reguluje się tak aby był on najkorzystniejszy w danym
przedziale prędkości. Zabezpieczeniem siłowni przez zniszczeniem (nadmierną
prędkością obrotową ) są hamulce. Automatyczne zatrzymanie siłowni
wiatrowej następuje przy prędkości wiatru od 25 - 30 m/s oraz przy prędkości
wiatru poniżej 4 m/s. Stosuje się dwa rodzaje hamulców: mechaniczne -
najczęściej tarczowe oraz hamulce aerodynamiczne tzn. zmiana kąta ustawienia
4.2. Turbina wiatrowa o pionowej osi obrotu.
W 1931 roku Darrieus zbudował wirnik, który posiadał zerowy moment
startowy, dlatego też niezbędne było jego początkowe napędzenie. W
odróżnieniu od typowych turbin wiatrowych oś obrotu tej turbiny jest pionowa,
co oznacza, że nie jest to zwykły wiatrak (śmigło) zamontowany na wysokim
maszcie. Urządzenie to jest bardziej skomplikowane, zasada działania jest
znacznie mniej intuicyjna a zakres zastosowania (prędkości, przy których dobrze
działa) niestety mniejszy. Gdy wirnik turbiny Darrieusa się obraca, wypadkowa
prędkość opływu łopaty napływa na łopatę pod dodatnim kątem natarcia.
Łopata wyposażona jest w profil aerodynamiczny o takim kształcie, by taki kąt
natarcia powodował powstanie siły “nośnej”. Siła ta porusza wirnikiem. Niestety, turbina wiatrowa Darrieusa zazwyczaj nie może uruchomić się sama.
Gdy wirnik się nie obraca, nie ma wypadkowej prędkości zatem nie ma siły
nośnej. Jedynie w szczególnych, rzadkich przypadkach, może nastąpić
samoczynne rozpędzenie się turbiny.
Wirnik wiruje z prędkością większą niż prędkość wiatru i w zasadzie od niej
niezależną. Turbina wiatrowa Darrieusa jest poważnie narażona na uszkodzenia
mechaniczne z powodu bardzo dużych sił odśrodkowych działających na łopaty.
Turbiny tego typu są znacznie bezpieczniejsze dla ptaków i nietoperzy, bo
poruszają się z prędkością zbliżoną do prędkości wiatru. Odmienna sytuacja ma
miejsce w przypadku zwykłych turbin śmigłowych, których końcówki poruszają
się z olbrzymimi prędkościami.
Ponieważ turbiny Darrieusa wyposażone są w łożyska umieszczone na dole
wieży, jest do nich znacznie łatwiejszy dostęp niż w przypadku zwykłych turbin
wiatrowych. Uproszczona budowa i przykładowa turbina Darrieusa (www.reuk.co.uk)
Kolejnym typem wirnika siłowni wiatrowych o pionowej osi obrotu jest wirnik
Savoniusa. Wirnik tego typu został opisany przez S.J.Savoniusa ok. 1920 roku.
Wirnik ten nie może konkurować jeśli chodzi o sprawność z typowymi
wiatrakami o poziomej osi obrotu lub z wirnikiem Darriusa lecz przewagą jego
jest prostota konstrukcji. Istotą działania jest wykorzystanie przede wszystkim
siły parcia wiatru, lecz także (choć w niewielkim stopniu) siły nośnej. Ze względu
30
na stosunkowo duży moment startowy wirniki tego typu zwykle
wykorzystywane są do napędzania pomp wodnych. Uproszczona budowa i przykładowa turbina Savoniusa (www.reuk.co.uk) . Turbina wiatrowa o osi poziomej wyposażona w dyfuzor
Jest to tradycyjna turbina, jednakże znajdująca się w tunelu(dyfuzorze). Dyfuzor
to odcinek rury o zmiennej średnicy, wywołujący przy wewnętrznym przepływie
powietrza zmiany podciśnienia. Szczelina w dyfuzorze, znajdująca się za
wirnikiem, dodatkowo wywołuje przyrost prędkości powietrza
przepływającego przez wirnik, co podnosi sprawność siłowni. Takie konstrukcje
mają wydajność znacznie większą niż turbina tych samych rozmiarów, ale bez
dyfuzora. Budowa turbiny wiatrowej wyposażonej w dyfuzor . Ekonomia budowy turbiny wiatrowej
Zobowiązujemy się do kupienia zestawu: generatora wiatrowego(2 kW) wraz z
pełnym wyposażeniem (przewody, ogon, lotki), kompletu śmigieł, kontrolera
pracy elektrowni i ładowania akumulatorów, przetwornicy 2000W
umożliwiająca podłączenie dowolnych urządzeń elektrycznych i zestawu 10
nowych dedykowanych akumulatorów. Koszt całego zestawu razem z
montażem wynosi 18 000 zł (źródło: allegro.pl- AirGenerator)
Przyjmuje się, że elektrownia w czasie roku jest w stanie wytworzyć średnio 20-
25% mocy jaką posiada generator.
Przy kosztach 1kWh=0,4zł w ciągu roku oszczędzamy 1752 zł
Wynika z tego ze inwestycja taka zwraca się po ok. 10 latach od rozpoczęcia
pracy turbiny.